We moeten samenwerken om oplossingen te realiseren voor overstromingsrisico in Nederland

Het risicolandschap verandert snel, en er ontstaan voortdurend nieuwe bedreigingen. De oorlog in Oekraïne is een extreem voorbeeld, maar het laat wel zien hoe snel evenwicht en stabiliteit kunnen worden ondermijnd, met verstrekkende gevolgen. Tegelijkertijd nemen meer traditionele risico's, zoals natuurrampen en extreem weer, in intensiteit toe. En hun impact was al niet gering.

Volgens onderzoek van Munich Re* bedroegen de verzekerde verliezen door natuurrampen in 2021 120 miljard USD. Daarmee is 2021, samen met 2005 en 2011, het op één na duurste jaar ooit voor de verzekeringssector, na het record van 146 miljard USD in 2017.

In de afgelopen twee jaar stonden onze levens natuurlijk vooral in het teken van  de COVID-19 pandemie. We zullen er nog jaren de gevolgen van ondervinden, op het gebied van gezondheid en zorg, maar ook op economisch, politiek en sociaal vlak. Hoewel we een keerpunt lijken te hebben bereikt in de strijd tegen het virus, zien we momenteel een nieuwe piek in het aantal besmettingen door de Omikron subvarianten. En in de lente waren er de strenge lockdowns in China. Het virus is dus nog niet weg, maar hopelijk leren we ermee om te gaan.

De pandemie heeft laten zien hoe kwetsbaar onze economieën en samenlevingen zijn. Toch was dit slechts een indicatie van wat we in de toekomst kunnen verwachten, volgens Tom Middendorp, voorzitter van de International Military Council on Climate and Security (IMCCS) en oud-Commandant der Strijdkrachten. Afgelopen jaar was hij een van de sprekers tijdens het Chubb Benelux Risk Forum. Hij is ervan overtuigd dat klimaatverandering de grootste gamechanger van deze eeuw is.

Dat is niet moeilijk te geloven als je kijkt naar de recente gebeurtenissen. Vorig jaar werd het nieuws niet alleen gedomineerd door de pandemie, maar ook door extreme weersomstandigheden over de hele wereld. En dit jaar zet die trend zich door. We zien nu vroege hittegolven in Zuid-Europa en India, vorig jaar zagen we droogte en hittegolven in onder andere de VS en Griekenland. Er waren bosbranden in Siberië, het Middellandse Zee-gebied en Californië, smeltende gletsjers in de Alpen en permafrost in Rusland. Orkaan Ida was de vijfde sterkste storm die ooit het Amerikaanse vasteland heeft getroffen en het zuiden van Soedan werd getroffen door de ergste overstromingen in zestig jaar.

Vorig jaar zagen we ook dichtbij huis hoe ernstig de gevolgen van klimaatverandering kunnen zijn. In juli zorgde zware regenval voor plotselinge, catastrofale overstromingen in Nederland, België en Duitsland. Meer dan 220 mensen kwamen om en de materiële schade was enorm. Het kwam nóg dichterbij toen we hoorden dat één van onze Belgische collega’s getroffen was door de ramp. Het water stond 2 meter hoog in zijn huis, huisraad was weggespoeld en er was tot weken na de ramp geen elektriciteit of gas. Ik was geschokt toen ik de schade zelf zag. De hulp die hij en zijn familie van zoveel van onze collega’s kregen was hartverwarmend, maar het maakte eens te meer duidelijk hoe groot de impact op persoonlijk niveau is. 

Wetenschappers, verslaggevers en politici benadrukten allemaal het verband tussen deze overstromingen en de wereldwijde trends in extreem weer. De kans op extreme regenval en overstromingen is door klimaatverandering aanzienlijk toegenomen, zelfs op plaatsen die eerder niet of nauwelijks met dergelijke gebeurtenissen te maken hebben gehad. Dit is vooral zorgwekkend omdat verzekeraars in Nederland op dit moment niet in staat zijn om op grote schaal een uitgebreide overstromingsverzekering aan te bieden.

Veel verzekeraars dekken schade aan woningen en bedrijfspanden veroorzaakt door extreme regenval en overstromende kleinere rivieren zoals de Geul en de Gulp, het zogenaamde falen van niet-primaire keringen. Veel mensen gaan ervan uit dat ze ook verzekerd zijn tegen overstromingen van de zee of grote rivieren zoals de Maas of Waal.

Dit is helaas niet zo. De schade veroorzaakt door het falen van dit soort primaire keringen is in Nederland vrijwel onverzekerbaar. Het merendeel van de burgers en bedrijven is afhankelijk van gedeeltelijke overheidssteun op basis van politieke besluitvorming achteraf, via de Wet Schadevergoeding Rampen (Wts). Op grond van de Wts wordt echter nooit volledige schadevergoeding toegekend. Er is bovendien niets geregeld voor bedrijfsonderbrekingen in andere sectoren dan de landbouw. Dit vormt een risico voor particulieren en bedrijven. Daarnaast zorgt het ontbreken van een vooraf overeengekomen schaderegelingsprocedure voor vertragingen, onrust en extra gevolgschade. Dit is een frustrerende situatie voor alle betrokkenen, ook voor verzekeraars.

Daarnaast zijn er bedrijven en instellingen die zich via een professionele (assurantie)makelaar verzekeren tegen complexere en grotere financiële risico's op de coassurantiemarkt. Partijen die actief zijn op de coassurantiemarkt hanteren vaak de VNAB modelvoorwaarden die neerslag- en overstromingsrisico's geheel uitsluiten. Een organisatie kan besluiten dit risico aanvullend te verzekeren, tot een bepaalde limiet en tegen een passende premie; het is aan de organisatie en haar (assurantie)makelaar om een passende afweging te maken. Als een bedrijf zich niet tegen dit risico verzekert, kan het voor schrijnende situaties zorgen als het wordt getroffen door een overstroming. Dit raakt niet alleen de ondernemer zelf, maar ook de lokale gemeenschap die van hen afhankelijk is.

Dat ons land vrijwel onverzekerd is tegen grote overstromingsrisico's is een groot probleem. De Nederlandse verzekeringssector zoekt hier al jaren een oplossing voor. Ik ben lid van het sectorbestuur schade bij het Verbond van Verzekeraars en we hebben dit onderwerp vaak besproken, zoekend naar een werkbare, effectieve oplossing. We hebben een position paper** gepubliceerd met mogelijke structurele oplossingen, zoals een verplicht verzekeringssysteem op basis van nieuwe inzichten of een publiek-private catastrofepool.

Dit is een ingewikkelde kwestie, maar dat betekent niet dat er geen effectief antwoord is. Hoewel het bemoedigend is dat de Nederlandse regering heeft besloten de slachtoffers van de overstromingen in Limburg en Noord-Brabant financieel bij te staan, is er een haalbare langetermijnoplossing nodig. Die kunnen we alleen realiseren als de verzekeringssector en de overheid samenwerken om de resterende kloof tussen de compensatiesystemen voor overstromingsrisico's te verkleinen.


Ron Verhulsdonck is Country President Benelux, Chubb


* https://www.munichre.com/en/company/media-relations/media-information-and-corporate-news/media-information/2022/natural-disaster-losses-2021.html
** https://www.verzekeraars.nl/media/8163/vvv-popa_overstroming_2020.pdf